Nikt nie miał złudzeń także co do tego, że zaciskanie pasa wywoła spore niezadowolenie. Naturalnym jest przecież, że nikt nie chce tracić swojego miejsca pracy. Październikowe wystąpienie George’a Osbourne’a, w którym ten ogłosił cięcia opiewające na 83 miliardy funtów wywołało u wielu osób zrozumiały niepokój – przywykliśmy też do tego, że niepokoje tego rodzaju zwykle przekładają się na protesty. Co tu więc warte jest naszej uwagi? Gdyby skończyło się na zwyczajowych pikietach, to mielibyśmy, że pozwolę sobie zacytować ważną postać brytyjskiej historii, business as usual. Zwyczajowych pikiet jednak nie ma. Jest UK Uncut.
Zaczęło się od tego, że wystąpienie Osbourne’a sprowokowało grupkę kilkunastu przyjaciół do działania. Nie występują zwyczajnie przeciw cięciom, chcą wskazać alternatywę – a tą miałoby być konsekwentne ściąganie należności od najbogatszych, z których spora część notorycznie unika płacenia podatków. Gra jest warta świeczki, bo – według wyliczeń zrzeszenia związków zawodowych TUC– coroczne straty budżetu brytyjskiego z tytułu unikania podatków opiewają na ok. 25 miliardów funtów. Do niezbyt szacownego grona ultrazamożnych tax dodgers należą między innymi takie giganty jak korporacja telekomunikacyjna Vodafone (posiadająca sporą część polskiego Plusa) czy bank HSBC, a brak ich wkładu we wspólne dobro zostawia ziejącą dziurę w budżecie. Protestujący wiedząc, że politycy są bezsilni lub niechętni do zdecydowanych działań wobec najbogatszych decydują się wziąć sprawy w swoje ręce – idą blokować jeden ze sklepów sieci Vodafone w centrum Londynu. Promują protest przez internet i serwisy społecznościowe takie, jak Twitter – co sprawia, że forma protestu staje się niespodziewanie popularna. Od października minęło niemalże pół roku, a protesty-blokady nie tylko nie słabną, lecz stają się liczniejsze i silniejsze. Do Guardiana informującego o protestach praktycznie od początku stopniowo przyłączają się inne czasopisma, często wyrażając mniej lub bardziej bezpośrednie poparcie – nawet „Daily Mail”, angielski tabloid po którym można było spodziewać się raczej, że podobnie jak będący na tej samej półce „The Sun” dla wzrostu sprzedaży na temat protestujących zacznie snuć teorie spiskowe. Obecnie stronę internetową UK Uncut śledzą dziesiątki tysięcy ludzi, a ich „action map” kraju jest upstrzony punktami, w których planowane są akcje.
Całą inicjatywę czyni wyjątkową kilka rzeczy: po pierwsze, na uwagę zasługuje fakt, że działania w ramach UK Uncut są w gruncie rzeczy konstruktywne. Nie jest to zwyczajny reakcjonizm – protestujący proponują alternatywne rozwiązanie trapiącego ich problemu, co więcej, podejmują konkretne działania mające to rozwiązanie wprowadzić w życie. Po drugie, protestujący przełamują kilka konwencji i tworzą nową. Daniel Garvin, jeden z inicjatorów w wypowiedzi dla Guardiana zauważa, że stara konwencja maszerowania pod parlament z transparentami i megafonami już się wyczerpała i nie wzbudza poruszenia. W nowej formule protestu widać obudzenie się świadomości obywatelskiej o nowej jakości – dochodzi tu do pokojowego zawłaszczenia tej przestrzeni, która jest wykorzystywana niezgodnie z powszechnie akceptowanymi regułami. Nie ma wybijania szyb czy rewolucyjnych nastrojów, jest prosty i uczciwy postulat – płaćcie podatki tak jak wszyscy.
Po trzecie – co najciekawsze i do czego nawiązuję w tytule artykułu – być może inny element nowej formuły jest zwiastunem nowego rodzaju obywatelstwa. W trzewiach internetu funkcjonuje serwis internetowy 4chan. Każdy użytkownik 4chan zachowuje totalną anonimowość, co czyni z serwisu najbardziej radykalną mekkę wolności słowa w internecie ale i czasami zwyczajnie okropne miejsce. Podziw, lęk i niezrozumienie wśród obserwatorów budzi w 4chanie przede wszystkim fakt, jak ta gigantyczna i niezorganizowana chmara anonimowych (a więc – pozbawiona siłą rzeczy autorytetów wewnątrz grupy) ludzi jest w stanie spontanicznie zebrać się i kolektywnym wysiłkiem osiągnąć coś, co przy użyciu tradycyjnych metod nie mogłoby dojść do skutku, tak jak słynny protest przeciwko scjentologom czy udany atak na usługi MasterCard w ramach wyrażania poparcia dla Juliana Assange’a i jego kontrowersyjnego Wikileaks.
W przypadku UK Uncut mamy do czynienia z podobnym mechanizmem. Nie ma „przywódcy”, nie ma hierarchicznej struktury podejmującej decyzje i bezwolnych, bezimiennych wspieraczy, których się spędza pod parlament jak to zwykle jest w przypadku tradycyjnych protestów. Wszyscy protestujący UK Uncut paradoksalnie są jednakowo anonimowi, mimo, że przecież nie czynią ze swojej tożsamości tajemnicy. Organizują się przez serwisy typu Twitter czy Facebook i każdy z nich znaczy dokładnie tyle samo, co inny – potwierdza to przytoczony przez Guardiana fakt, że jednej, piętnastoletniej nikomu nieznanej dziewczynie udało się na jeden protest przyciągnąć sześćdziesięciu innych. To protest oparty nie o umierający śmiercią naturalną paradygmat masowości lecz właśnie o udany kompromis między indywidualizmem a działaniem dla wspólnego dobra.
Śledzę z dużym zainteresowaniem wydarzenia na Wyspach i zastanawiam się, jaką wagę mogę obiektywnie przypisać protestom – bo jeżeli o chęciach mowa, to chciałbym przypisać jak największą. Widząc rozwój wypadków trudno mi uwierzyć, żeby protestujący nie odnieśli sukcesu w swojej sprawie i liczę na efekt domina, który sprawiłby, że podobna technika protestu zostałaby przyjęta w innych krajach Europy. Z dziką chęcią wyszedłbym na ulicę z transparentem „Obywatel Anon w słusznej sprawie”, powodów miałbym wiele.
